OEKRAINE
Geschiedenis
Geschiedenis
To read about UKRAINE in English - click here
| Hotels Oekraine |
Steden OEKRAINE
| Kiev |
Geschiedenis
Oudheid en Middeleeuwen
In de oudheid werd het Oekraïense grondgebied door verschillende volkeren bevolkt. Van de 7de tot de 3de eeuw v.Chr. woonden de Scythen in het binnenland en dreven Griekse kolonisten handel aan de noordelijke oevers van de Zwarte Zee.
In de 4de en 5de eeuw n.Chr. waren het de Goten en de Hunnen, die via Oekraïne naar het westen trokken. De inval van de Mongolen in de 13e eeuw betekende het einde van het rijk van Kiev, dat door nationalisten als de eerste nationale Oekraïense staat wordt beschouwd.
| advertentie |
|
Poolse invloeden
Kiev werd opgevolgd door het rijk Galicie-Volhynië, dat echter werd ingelijfd door Litouwen en Polen in respectievelijk 1340 en 1349. Door de personele unie tussen Polen en Litouwen kwam Oekraïne steeds meer onder invloed van Polen te staan. Oekraïne werd steeds verder gepoloniseerd toen bij de Unie van Brest-Litovsk de aansluiting van de orthodoxe kerk bij de rooms-katholieke kerk werd doorgezet. De inheemse adel poloniseerde volkomen terwijl het gros van de gewone mensen tot lijfeigenen werd gemaakt. Veel boeren vluchtten naar de kozakken, die zelfstandig probeerden te blijven door de hulp in te roepen van de Russische tsaar, die in ruil voor diens opperleenheerschap aan hetman (=hoofdman bij de Kozakken) Bogdan Chmelnitski beloofde garant te staan voor een autonome kozakkenstaat.
| advertentie |
|
|
Russische invloeden
Dit bleek echter al snel een loze belofte want bij het Bestand van Androesjovo in 1667 kwam de linkeroever van de Dnjepr en Kiev en omstreken toe aan Rusland, en de rechteroever toe aan Polen. Tijdens de Grote Noordse Oorlog probeerde hetman Mazeppa de zelfstandigheid nog terug te winnen, maar dat mislukte volkomen en in 1764 werd de laatste hetman afgezet. Na de zogenaamde Poolse Delingen stond het grootste deel van Oekraïne onder Russische invloed, en onder andere Galicië en enkele gebieden in West-Oekraïne werden Oostenrijks.
In de negentiende eeuw ontstond er een oppositiebeweging tegen het tsaristische bewind, dat al snel een nationalistisch karakter kreeg. Dat nationalisme werd gevoed vanuit het tegenwoordige Lvov (toen: Lemberg) en nog verder gestimuleerd door de russificeringspolitiek van de tsaar van Rusland. In het Oostenrijkse gedeelte van de Oekraïne was de situatie in die tijd veel gunstiger, hoewel de invloed van de Poolse adel weer veel sterker werd. Dit riep weer een verzetsbeweging op, die gesplitst was in twee richtingen: de Volksvrienden, die autonomie nastreefden binnen de Habsburgse monarchie, en de Moskofielen, die zich richtten op de Russen.
| advertentie |
|
|
De Oekraïense SSR
De alsmaar verdergaande russificeringspolitiek, de Russische Revolutie van 1917 en de ineenstorting van Rusland als Duitse bondgenoot, had na de Eerste Wereldoorlog een sterke invloed op de situatie in de Oekraïense gebieden. De in maart 1917 in Kiev opgerichte Centrale Raad of ‘Rada’, slaagde er echter niet in om een succesvolle onafhankelijkheidsbeweging te mobiliseren. Dat werd pas goed duidelijk toen op 19 november 1917 toch de SSR uitgeroepen, de Oekrainska Radjanska Sotsjalistitsjna Respoeblika (Russisch: Oekrainskaja SSR), als een onderdeel van een federatieve Russische staat.
De bolsjewistische regering weigerde echter de Rada te erkennen, maar toch volgde de proclamatie van Oekraïne tot soevereine staat op 22 januari 1918. Enkele dagen later brak er echter in Kiev een door de bolsjewisten gesteunde opstand uit.
De Rada wist zich alleen te handhaven met behulp van de steun van Duitse troepen en door vrede te sluiten met de Centralen in Moskou. Opeenvolgende hetmannen wisten zich echter niet te handhaven door voortdurende binnenlandse problemen en moeilijkheden met het centrale gezag in Moskou.
Na de Russische Burgeroorlog en de Pools-Russische oorlog van 1921 sloot de Oekraïne op 30 december 1922 samen met de Wit-Russische en de Transkaukasische SSR een staatsverdrag ter constituering van de federale Sovjet-Unie. Van de voormalige Oostenrijkse delen van Oekraïne was een groot deel in Poolse handen gebleven, Karpato-Oekraïne kwam bij Tsjecho-Slowakije en Boekovina en Bessarabië werden bij Roemenië gevoegd.
| advertentie |
|
|
Periode Stalin
Ook de Oekraïne werd getroffen door de harde hand van de nieuwe machtige man in Moskou, Jozef Stalin. Door de gedwongen collectivisatie van de landbouw en de grote zuiveringen onder de intelligentsia vielen er veel slachtoffers. In het Poolse gedeelte van de Oekraïne duurde het niet lang of er werden verzetsorganisaties actief.
Zij dachten voor hun nationalistische ideeën gebruik te kunnen maken van de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog, maar dat viel zwaar tegen. De Duitsers voerden een nog erger schrikbewind dan Stalin, en werden in plaats van bevrijders, nu als vijanden gezien.
Na de Tweede Wereldoorlog werden er verschillende verdragen ondertekend waardoor steeds meer Oost-Europese gebieden opgenomen in de ´gemeenschap der Sovjetbroedervolken´.
In 1954 werd de Krim bij de Oekraïense SSR gevoegd en ontwikkelde het land zich langzamerhand tot een van de meest welvarende deelrepublieken van de Sovjet-Unie. Eind jaren tachtig stortte de Sovjet-Unie ineen en stonden de nationalistische bewegingen weer op uit hun winterslaap. Verkiezingen voor de Opperste Sovjet in augustus 1990 brachten Leonid Kravtsjoek aan de macht, waarna de roep om onafhankelijkheid steeds vaker gehoord werd.
Oekraïne onafhankelijk
Na de mislukte communistische staatsgreep van augustus 1991 in Moskou, verklaarde Oekraïne zich op 24 augustus 1991 onafhankelijk. Op 1 december stemde een grote meerderheid van de bevolking voor afscheiding van de Sovjet-Unie. Op 8 december volgde het voorlopige sluitstuk, de ondertekening met de Russische Federatie en Wit-Rusland van het Minsk-Akkord. Hier werd het Gemenebest Van Onafhankelijke Staten (GOS) opgericht en dat betekende in feite het einde van de Sovjet-Unie.
Al snel hierna zorgden de Krim-kwestie en de Zwarte Zee-vloot voor veel onenigheid tussen de Russische Federatie en Oekraïne. De verdeling van de Zwarte-Zeevloot werd pas in 1997 opgelost.
De parlementsverkiezingen van maart en april 1994 leverden een overwinning op voor de communisten van Koetsjma, die de zittende president Kravtsjoek versloeg. De communistische partij had een grote aanhang in het Russischtalige oosten van het land, waar de bevolking bang was voor een gedwongen assimilatie. Koetsjma was een gematigd hervormer, maar hij pleitte ook voor nauwere betrekkingen met Rusland. Het parlement van dat moment was daarentegen vrij conservatief, en verzette zich dan ook tegen hervormingen.
In januari 1994 tekenden Oekraïne, Rusland en de Verenigde Staten een akkoord over de ontmanteling van de Oekraïense kernwapens en hun overdracht aan Rusland. In februari ondertekende Oekraïne het Partnership for Peace-programma van de NAVO.
In april 1995 plaatste Koetsjma de opstandige Krim per decreet onder zijn gezag, en in 1996 was er voor het eerst sinds lange tijd weer sprake van een voorzichtige stabilisering van de economie.
Halverwege 1996 werd Oekraïne een presidentiele republiek met zeer vergaande bevoegdheden voor de president, waardoor de regering en het parlement nagenoeg evenveel macht kregen. Dit alles werd in de nieuwe grondwet vastgelegd, evenals de autonomie van schiereiland de Krim.
De relatie met Rusland werd na 1997 steeds beter. Het probleem van de Zwarte-Zeevloot werd opgelost, evenals het gebruik van de marinehaven Sebastopol door de Russische marine. Hoogtepunt was een vriendschapverdrag, waarin de twee landen elkaars territoriale integriteit erkenden.
In juni 1997 werd minister-president Pavlo Lazarenko ontslagen vanwege zijn falende economische hervormingsbeleid. De opvolger van Lazarenko werd Valeri Poestovoitenko.
De verhouding tussen president Koetsjma en het parlement bleef precair, ook na de door de communisten gewonnen verkiezingen van maart 1998. Het jaar 1998 stond verder in het teken van langdurige stakingen in de steenkolenmijnen en in het onderwijs, onder andere door achterstallige lonen en pensioenen. De economische crisis duurde bovendien onverminderd voort door belastingontduiking, kapitaalvlucht nar het buitenland en een omvangrijk zwartgeldcircuit. Door al deze factoren liepen de belastinginkomsten steeds verder achteruit en konden zeer noodzakelijke economische hervormingen niet worden doorgevoerd.
In 1999 werd Koetsjma herkozen als president en zijn voorstel om de partijloze directeur van de Oekraïense Central Bank, Viktor Joestsjenko, tot minister-president te benoemen, werd door het parlement geaccepteerd.
21e eeuw
Op 16 april 2000 werd er een belangrijk referendum gehouden. Bijna 90% van de kiezers was voor Koetsjma’s voorstellen om de bevoegdheden van het parlement in te perken.
In april 2001 werd minister-president Joestsjenko door het parlement naar huis gestuurd vanwege zijn bezuinigingsbeleid. Bovendien vormden zijn hervormingen van de economie een té grote bedreiging voor de oligarchen, die grote industriële en commerciële belangen hadden. Aangezien Koetsjma op zijn erg afhankelijk was van deze oligarchen, steunde hij premier Joestsjenko niet. Daar kwam nog bij dat de zeer populaire Joestsjenko een grote concurrent gaan vormen voor het presidentschap. Op voordracht van president Koetsjma werd Anatoli Kinach in mei de nieuwe premier. Hij zette de hervormingskoers van zijn voorganger in een lager tempo voort.
Een dieptepunt voor Koetsjma betekende de moord in 2001 op de kritische journalist Gongadze. Koetsjma werd ervan beschuldigd dat hij tot de moord zou hebben aangezet. Door het buitenland werd de president verdacht van illegale wapenhandel en leveranties, onder andere aan Irak.
De verkiezingen van eind maart 2002 leverden grote onduidelijkheid op. De grootste blokken waren het Verenigd Oekraïne van president Koetsjma en Ons Oekraïne (Nasja Oekraïna) van de voormalige premier Joestsjenko. Tien kleinere partijen kregen ook een plaats in het parlement.
De pro-Koetsjma-groepen wisten de meerderheid in het parlement te verkrijgen, hoewel Joestsjenko’s beweging Ons Oekraïne de duidelijke winnaar was. Die meerderheid in de Rada was te danken aan de districten, waar de lokale autoriteiten de pro-presidentiële kandidaten hadden bevoordeeld.
Alle affaires hebben Koetsjma internationaal in een paria veranderd en in een het land in een isolement gebracht. Koetsjma wil graag lid worden van de Euopese Unie en de NAVO, maar vindt nu eigenlijk alleen nog maar steun bij het Kremlin.
In 2003 werden er belangrijke, maar omstreden stemmingen gehouden het Oekraïense parlement. De amendementen werden erdoor gedrukt terwijl de oppositie de procedure probeerden te blokkeren. De voorstellen beoogden de rol van het parlement te versterken door de direct verkozen president af te schaffen. Ook werd besloten de onafhankelijkheid van rechters te verminderen door hun ambtsperiode aan een termijn te binden. Niet alleen de tegenstanders protesteerden, de gang van zaken leidde tot zeer felle reacties van de Raad van Europa en de Europese Unie. Zij bekritiseerden de wijze en het moment van de stemmingen, net voor de presidentsverkiezingen van 31 oktober 2004. Het leek erop dat de machthebbers de grondwet in hun eigen belang wilden manipuleren.
In november/december 2004 ontstond er in Oekraïne een grote politieke crisis door onenigheid over de uitslag van de presidentsverkiezingen van 21 november. Volgens de oppositie onder leiding van de pro-westerse Joesjtsjenko was er gesjoemeld met de uitslagen in het voordeel van de Russisch-gezinde premier Janoekovitsj. Ook internationale waarnemers constateerden massaal fraude.
Leiders van pro-Russische regio’s in het oosten van Oekraïne dreigden zelfs autonomie uit te roepen als er nieuwe verkiezingen zouden komen zoals gewenst werd door president Koetsjma. Hij was fel tegen een nieuwe derde ronde van de verkiezingen.
Op 1 december zegde het parlement van Oekraïne het vertrouwen in de regering op. Op 4 december verklaarde het hooggerechtshof de verkiezingen van 21 november ongeldig en bepaalde dat er nieuwe presidentsverkiezingen moesten komen. De herverkiezingen werden op 26 december 2004 gehouden en gewonnen door de pro-westerse Joesjtsjenko met een verschil van 8 procentpunten.
Janoekovitsj beschuldigde op zijn beurt oud-premier Joesjtsjenko weer van fraude tijdens de verkiezingen en diende meerdere klachten in bij het hooggerechtshof. Maar voorzitter Anatoli Jarema van het hooggerechtshof zei dat het laatste vonnis"definitief was en beroep niet meer mogelijk". De klagende partij had haar claims niet hard kunnen maken, aldus het hof.
Victor Joesjtsjenko werd op zondag 23 januari 2005 geïnaugureerd als president van Oekraïne.
Op 26 maart 2006 vonden parlementsverkiezingen plaats welke door internationale waarnemers als ‘vrij en eerlijk’ zijn verklaard. Daarmee heeft Oekraïne een belangrijke stap gezet naar economische en politieke hervormingen. Na maandenlange coalitieonderhandelingen werd Viktor Janoekovitsj op 4 augustus benoemd als premier nadat onderhandelingen tussen de oranje coalitiepartners Ons Oekraïne en Blok Joelia Timosjenka mislukten. De coalitieregering van Janoekovitsj bestaat uit de ‘Partij van de Regio’s’, het ‘Ons Oekraïne’ van president Joesjtsjenko, de Socialistische Partij en de Communistische Partij. In het parlement behoort 'Ons Oekraïne'overigens tot de oppositie.
Een aantal ministers van 'Ons Oekraïne' is door het parlement om verschillende redenen uit het kabinet weggestemd, waaronder ook de minister van Buitenlandse Zaken (Tarasjoek). President Joestjsjenko accepteerde het besluit van het parlement over Tarasjoek in eerste instantie overigens niet, omdat de benoeming van de ministers van Buitenlandse Zaken en van Defensie door de president zelf geschiedt. (Over de ontslagprocedure en de verdeling van macht tussen president en parlement geeft de Grondwet onvoldoende duidelijkheid.) Eind januari 2007 is Tarasjoek niettemin afgetreden. Het is nog te vroeg om te concluderen of het buitenlands beleid door dit aftreden een wezenlijke verandering zal doormaken.
Politieke partijen zijn in Oekraïne vrij los georganiseerd. Tot het ontslag van Timosjenko vormden 'Ons Oekraïne' van Joesjtsjenko, het 'Joelia Timosjenko'-blok en de 'Volkspartij' van Volodymyr Lytvyn een coalitie met het oog op de parlementsverkiezingen van maart 2006. De Sociaal-Democratische Partij en Oekraïense Regio’s waren hun belangrijkste tegenstanders. Verder zijn de Communistische Partij Oekraïne en Socialistische Partij Oekraïne van belang.
Een andere kwestie in de binnenlandse politiek is die van de ‘oligarchen’ (rijke zakenlieden, die in feite de opvolgers zijn van de vroegere communistische ‘nomenklatura’). Er bestaan uitgebreide regionale politieke clanstructuren, waarin het bedrijfsleven ingrijpt in de politiek. Zo beheersen de oligarchen de media. Zij steunden Koetsjma’s regering en domineren nog altijd een (groot) deel van het parlement en van de regionale gouverneurs. Hierdoor heeft Joesjtsjenko geen stabiele meerderheid in het parlement. Een laatste probleem is de wijdverbreide corruptie. Joesjtsjenko heeft beloofd hier een einde aan te maken. Tot op heden lijkt hier weinig progressie te zijn gemaakt.
In december 2007 koos het parlement van Oekraïne Joelia Timosjenko tot premier. Timosjenko kreeg 226 stemmen, de kleinst mogelijke meerderheid in het parlement. Hoewel Joesjtsjenko en Timosjenko na de door hen aangevoerde Oranjerevolutie doorlopend met elkaar in de clinch lagen, hebben zij na de laatste verkiezingen een coalitie gesloten. In oktober 2008 ontbind Joesjtsjenko het parlement om de weg vrij te maken voor verkiezingen, maar in december van dat jaar besluiten Joesjtsjenko en Timosjenko hun meningsverschillen opzij te zetten de coalitie weer nieuw leven in te blazen. In januari 2009 besluit Rusland alle gastoevoer aan de Oekraïne te beëindigen. Eind januari lossen Rusland en Oekraïne hun meningsverschil op en sluiten een tienjarig contract af. In april 2009 besluit het parlement dat er nieuwe presidentsverkiezingen komen.
In februari 2010 wordt Janoekovytsj uitgeroepen tot winnaar van de verkiezing, Timosjenko erkent de uitslag niet. In maart 2010 treed Timosjenko af na een motie van wantrouwen. Mykola Azarov, de bondgenoot van Janoekovytsj wordt de nieuwe premier. In oktober 2011 wordt Timosjenko veroordeeld tot celstraf wegens vermeend machtsmisbruik. In oktober 2012 zijn de eerste parlementsverkiezingen sinds het aantreden van Janoekovytsj, zijn partij wint de verkiezingen. Ondertussen speelt de verhouding van Oekraïne tot Rusland en de Europese Unie een grote rol. Er zijn begin 2014 massaprotesten tegen de regering. De betogers willen toenadering zoeken tot de Europese Unie, terwijl de regering steun zoekt bij Rusland.
In februari 2014 wordt Janoekovytsj afgezet en komt Timosjenko vrij. Turchynov wordt aangewezen als interim premier. Er is sprake van nieuwe presidentsverkiezingen in het voorjaar, die worden gewonnen door Poroshenko. In maart 2014 is de situatie erg onrustig, Rusland stuurt militairen naar de Krim en de Oekraïne wordt speelbal van een politiek machtsspel. In juli 2014 is er een nieuw dieptepunt, een verkeersvliegtuig van Malaysia Airways wordt boven het grondgebied van Oekraïne uit de lucht geschoten. Dat gebeurde in een streek die in handen is van Russische separatisten. In dat toestel bevonden zich 298 mensen, waaronder 194 Nederlanders, niemand overleefde de crash. De internationale verhoudingen zijn gespannen.
In oktober 2014 winnen de pro-westerse partijen de parlementsverkiezingen. Arseny Yatseniuk wordt de nieuwe premier. In 2015 en 2016 blijven er spanningen in Oost-Oekraïne tussen pro-Russische rebellen en het regeringsleger. In juli 2017 wordt het associatieverdrag met de EU ondertekend. In mei 2019 wint de televisiekomiek Volodymyr Zelensky de tweede ronde van de presidentsverkiezingen met een verpletterende overwinning op zittend president Petro Poroshenko, hij stelt Oleksiy Honcharuk als premier aan. In oktober 2019 raakt Oekraïne verwikkeld in een Amerikaanse impeachment-ruzie over beschuldigingen dat president Trump probeert druk uit te oefenen op het land over het onderzoeken van zijn democratische presidentsrivaal Joe Biden. President Zelensky benoemt de voormalige zakenman Denys Shmyhal in maart 2020 tot eerste minister met een mandaat om de industriële heropleving te stimuleren en de belastingopbrengsten te verbeteren. Eind 2021 en begin 2022 trekt Rusland een grote troepenmacht samen aan de grens met Oekraïne. Er bestaat het gevaar van een invasie. Het westen dreigt met zware sancties.
Inmiddels is Rusland in februari 2022 Oekraïne binnengevallen. President Volodymyr Zelensky organiseert het verzet tegen de invasie. Rusland neemt aanvankelijk grote delen van Oost-Oekraïne in als onderdeel van zijn poging om de regering omver te werpen. Russische troepen proberen Kiev in te nemen als onderdeel van hun eerste offensief. Oekraïense troepen lanceren in maart een tegenaanval en verdrijven de Russen uit het gebied. In augustus lanceert Oekraïne een groot tegenoffensief in het zuidoosten, herovert in november de stad Cherson en duwt de Russische troepen terug over de rivier de Dnjepr. Zelensky wordt door het blad Time uitgeroepen tot persoon van het jaar 2022. Op 21 december 2022 bezoekt Zelensky Washington DC waar hij spreeht met President Biden en een Engelstalige toespraak houdt voor beide kamers van het Amerikaanse congres.
OEKRAINE LINKS
Advertenties
• Djoser Rondreis Oekraine
• Hotels Oekraine
• Autoverhuur Sunny Cars Oekraïne
• Hotels Trivago
• TransportOekraïne - TTS Quality Logistics B.V
• Boeken, ook tweedehands, over OEKRAINE bij Bol.com
Nuttige links
Reisinformatie Oekraïne (N)Bronnen
Bassis, V. / Ukraine
Marshall Cavendish
Corona, L. / Ukraine
Lucent Books
Hove, P. ten / Schets van Oekraïne
Stichting Platform Samenwerking Nederland-Oekraïne
Oekraïne
Minbuza Stichting Platform Samenwerking Nederland-Oekraïne
Otfinoski, S. / Ukraine
Facts on File
CIA - World Factbook
BBC - Country Profiles
laatst bijgewerkt maart 2024Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems